CHĂN TRÂU CẮT CỎ

TIỂU  TỬ VĂN

ảnh internet

            Trẻ chăn trâu (chự (giữ) trâu),  gọi thế chứ  có khi đã  16-17  tuổi,  vừa nghỉ chăn trâu  là  đã cưới vợ gả chồng (Năm ni  anh  mắc chự  trâu- Sang năm  anh   sẽ  bưng trầu cưới  em). Chăn trâu  nhà  hoặc  chăn thuê, ăn ở nhà chủ, mỗi  mùa cày  được trả  công khoảng  1-2 thúng lúa (*). Mùa nắng cũng như mưa rét, sáng   dắt trâu  đi ăn, trưa chiều  dắt về. Có trâu  mà không  có người  chăn thì  thuê trẻ  trong làng hoặc trẻ  làng khác giữ. Thất  học hoặc chỉ hết tiểu  học mà nhà nghèo, không có điều  kiện học lên, chưa  đủ  lớn để  đi học thợ cũng  như ra đồng làm  việc  nặng nhọc thì đi giữ trâu nhà hoặc giữ trâu thuê  kiếm cơm.

            Làng Phú nhỏ, đồng  đất tính ra  khoảng  60-70ha nhưng  cao điểm có đến hơn hai chục trâu  cái, khoảng chục trâu  nghé. Nuôi trâu  cái lợi hơn vì vừa  cày  vừa  đẻ  con, “ruộng sâu trâu nái"  là vậy! Thường thì người nhà cày,  có nhà nuôi trâu nhưng  người  cày  thì phải  thuê.

            Những ngày nông nhàn trẻ chăn trâu chỉ  việc  đánh  trâu ra các cồn cỏ ngoài  đồng cho ăn, trưa chiều  đánh trâu về. Ham chơi  để trâu phá lúa coi chừng  bị  ăn  đòn. Có  khi trâu mẹ trở chứng hoặc  nghé chạy lung tung phải  rượt  đuổi đứt  hơi, trần ai  lai khổ.

Không   biết   có phải  cúng thần tổ nghề chăn trâu hay   không  nhưng hàng năm, nhà có trâu thường góp ít tiền mua lễ  cúng. Trẻ trâu   cúng   xong, quần tụ liên hoan. Truyền rằng Ăn của  đầu trâu  sống lâu  mạnh khỏe (như trâu) thế nên  nhà  có trẻ ốm yếu cũng  cố  xin  cho con mình một  nắm  xôi cúng ăn làm thuốc.

            Nuôi trâu phải cắt cỏ (bứt  cỏ) nhất  là những ngày  trâu  cày. Sớm tinh mơ, nhất  là những  ngày giá rét đã phải  dắt trâu ra  đồng, cày sớm nghỉ  sớm  để tránh  cái nắng  trưa. Trong  thời  gian trâu  cày, trẻ chăn  phải  đi  bứt đầy một gánh  cỏ. Gánh  là  hai cái trác (vật  đan bằng tre, sau này đan bằng sắt (trác  sắt) cao khoảng 7 tấc như  cái lồng  hở  miệng. Cỏ    dành cho trâu  ăn  giữa buổi cày và  buổi  tối về ràn (chuồng). Những ngày   lụt  lội, kiếm  cỏ không được, phải rút từng ôm  rơm  cho trâu  nhai qua ngày. Phải  ngoạm hàng chục kí mỗi  ngày, thiếu  cỏ thì  trâu  ốm, xuống  sức không  cày nổi.

            Khoảng cuối những năm  60- tk20, chiến tranh lan  rộng, nuôi giữ khó, người   dân  phải  bán trâu. Khoảng năm 1970,  có nhà  tậu   được máy cày tay Yanmar cày  được một số  ruộng, sau đó cũng  bỏ. Sau 1975, trâu  đen   không  còn, việc  cày  xới nhờ vào  trâu  đỏ (máy cày). Mỗi huyện có nhiều  đội mày cày, cầu  nhiều cung ít, mùa vụ khẩn  trương, người cày sinh chuyện  eo sách: Trâu  đen  ăn  cỏ trâu đỏ  ăn gà , không biết  điều thì các  vị  chừa lại cho tha  hồ cuốc  góc! Đầu  những năm 80-tk20, mỗi  hợp  tác  xã  được cấp  một  số trâu, khoán  cho xã  viên nuôi. Nhà   có nhiều  trẻ  con thường cố tranh khoán  hòng có thêm công  điểm. Những ngày trâu cày, người nuôi phải đi cắt cỏ nộp cân đủ kí cho trâu  ăn. Cỏ  phải ráo, dầm nước hoặc cố ý  tưới nước vào cho nặng kí  sẽ  không  được nghiệm thu, lắm  khi  nhà nuôi còn bị phạt trừ công  điểm nữa, căng lắm!

-------------------------

(*) Mùa cày tính bằng 6 tháng

 1 thúng khoảng 60 long lúa # 45 lon gạo # 11kg gạo.

15-7-25