TÊN ĐẤT- những cảm nhận

TIỂU HÙNG TINH

ảnh internet

          Xuôi một vòng từ Sài Gòn đến Cà Mau, lang thang vài nơi Nam bộ hoặc dõi theo các địa danh trên bản đồ, bạn sẽ  thấy có sự tương ứng kì lạ  giữa tên đất các địa phương. Có thể phân thành ba hướng đặt tên đất ở Nam bộ.

          1. Tên theo tiếng Khmer tập trung ở hai tỉnh Sóc Trăng và Trà Vinh là nơi có nhiều người dân tộc Khmer. Nào Bưng Tróp, Sróc Bưng, Sróc Khleang (Sóc Trăng), nhất là Trà: Trà Vinh, Trà Cú, Trà Men, Trà Tim… Người Khmer là  dân cư có mặt sớm trên vùng đất mới này đã để lại dấu ấn qua tên gọi một số địa danh.

          2. Hướng hai là đặt theo âm Việt  trải rộng trên toàn địa bàn. Tên nôm na dân dã, rõ cái nét nông dân hồn hậu chất phác. Hướng đặt tên này có thế phân thành hai mảng (gọi là hai cách cũng được).

          - Mảng 1: Đó là lấy danh từ chung chỉ sự vật + đặc điểm riêng biệt của sự vật đó (có thể là đặc điểm về người, vật, cây cối, hình thể…): Rạch Miễu (chắc là rạch có miễu thờ), Kinh Ông, Kinh Cùng, Đầm Dơi, Bến Tre, Bến Nghé, Cồn Ấu, Hòn Chông, Cù Lao Dung, Gò Quao, Giồng Riềng, Ngã Năm, Vàm Cỏ…

          - Mảng 2: Một loại tên dân dã nữa đặt theo kiểu Cái + … Cái là từ chỉ loại kết hợp với một đặc điểm nào đó để tạo thành tên riêng của đất. Đặc điểm đứng sau loại từ cái này rất lạ, dân dã nhưng rất khó hình dung nghĩa. Nào Cái Vồn (Vồn là gì?), Cái Bàu, Cái Răng, Cái Tắc, Cái Côn, Cái Cui, Cái Dầu, Cái Nước…Nói vui, có lần trên chuyến xe đi ngang Cái Tắc, tôi nói với người bạn: Cái Răng gần Cái Tắc , chắc người ta dựa vào câu tục ngữ Cái răng cái tóc là góc con người để đặt tên. Cái Răng thì rõ nhưng Cái Tắc chắc là do “Cái Tóc” đọc trại đi. Anh bạn cười: Không đâu, Cái Tắc chứ, tắc rồi đến cùng, đi đoạn nữa sẽ tới Kinh Cùng.

          Hướng đặt tên thứ ba là lấy các âm Hán Việt trang trọng, bóng bảy mượt mà. Nào Long An, Tiền Giang, Hậu Giang, Vĩnh Long, Hà Tiên, Tân Châu, Châu Thành… Những tiếng thường được  sính đặt nhất là Mỹ, An, Phú, Nhơn, Long như Long Mỹ, Long Phú, Mỹ Xuyên, An Giang, An Phú, Châu Phú, Nhơn Ái, Nhơn Mỹ, Phú Quốc…

          Đặc biệt một số âm Hán Việt được đọc trại, phát âm trại ra: Thái -->Thới (Thới Bình, Thạnh Thới An), Thịnh --> Thạnh (Thạnh Phú, Thạnh Xuân), Quí --> Quới (Thạnh Quới), Nhân --> Nhơn (Nhơn Mỹ), Nghĩa --> Ngãi (Đại Ngãi, Nam Ngãi)…

          Có thể nói tên đất cũng là một phần hồn của đất và người. Ước gì có những công trình đi sâu lí giải về nó.