Dĩ thực vi THIÊN (Trao đổi)

(Trao đổi, tranh luận- Báo Văn nghệ số tháng 11/ 2004)(*)

NGUYỄN VĂN HÙNG

GV Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc Trăng

          - Trước hết, xin khẳng định có câu Dân dĩ thực vi thiên. “Sử kí: Lệ Sinh, Lục Giả liệt truyện viết: Vương giả dĩ dân vi thiên, nhi nhân dân dĩ thực vi thiên”. “Thiên” là cao nhất, quan trọng nhất, vua coi dân là cao nhất, còn dân coi việc ăn là cao nhất. Thành ngữ này ý nói nhân dân coi  vấn đề ăn là vấn đề to lớn nhất, cơ bản nhất trong cuộc sống” (Từ điển thành ngữ điển cố Trung Quốc, mục 441, trang 123, Gs Lê Huy Tiêu biên dịch, Nxb Khoa học xã hội, HN, 1993).

            Hỏi thử các vị cao niên túc nho ông Nguyễn Đình Tự  nói đến căn cứ vào đâu mà bảo rằng “không hề có”? Đã có câu đó thí ông Tiến đâu có nghe nhầm gán ghép mà chính ông Tự đã nhầm rồi gán ghép cho người ta là nhầm vậy. Người ta nói có sách, mình không nghiên cứu nên cứ tưởng rác vườn rồi  dọn quét tới. Và cũng vì vậy mà quét trúng bản thân ông Tự hồi nào không hay!

            - Trong câu Dân dĩ thực vi thiên, trời đây hàm nghĩa cao nhất, to lớn nhất. Dân xem việc ăn là tối thượng bị ông Tự hiểu một cách méo mó, xuyên tạc: “Dân lấy trời để ăn hay dân đợi trời cho ăn… Nói tóm lại câu đó chả có ý nghĩa gì”, “Làm sao lấy trời để làm cái ăn của dân được”. Cũng  vì xuất phát từ chỗ ông Tự cho  rằng Trần Quốc Tiến nghe nhầm, gán ghép, bịa ra nên câu ấy không có giá trị gì nên ông Tự đã dùng một mớ lập luận hồ đồ bác một cách lấy được, cố tình méo mó ý nghĩa câu trên.

            - Ông Tự thắc mắc: “Dân lấy ăn làm trời” vậy còn vua quan thế nào? Xin hãy đọc đoạn Sử kí đã dẫn: “… Vương giả dĩ dân vi thiên” (Bậc vương giả lấy dân làm trời), “nhân dân dĩ thực vi thiên” (Dân lấy ăn làm trời), suy lí thì biết cái ăn của người dân quan trọng biết bao nhiêu đối với bậc vương giả, muốn cai trị dân thì điều trên hết (tối thượng) là phải lo cái ăn cho dân.

            Ở đây, chúng tôi không luận đến vấn đề Dân dĩ thực vi tiên hay Dân dĩ thực vi thiên câu nào xác đáng hơn, chỉ thấy rằng câu nào cũng có ý nghĩa, cũng đề cao vấn đề ăn của người dân.

            Mới hay, luận bàn nhất là Dọn vườn phải rất nghiêm cẩn, phải đắn đo nghiên cứu cho kĩ, coi chừng gậy ông lại đập lưng ông. Chúng tôi cũng ngạc nhiên vì sao bài như bài của ông Nguyễn Đình Tự lại được đưa vào mục Dọn vườn. Coi chừng dọn không sạch mà làm rối, vấy luôn cả vườn.

-------

(*) Báo văn nghệ dùng bài này như một tổng kết cho cuộc trao đổi, tranh luận.