CHÓ qua từ ngữ

BÚT NGUYÊN TỬ biên soạn
ảnh internet

            CHÓ…

-         Chó (khuyển, cẩu, muông), chó má: Tiếng dùng mạt sát kẻ ngu, đáng khinh.

-         Chó ăn chè: Chế riễu  những người say xỉn ói mửa- Một xị là để tiêu sầu, Hai xị mũi chảy đầy râu, Ba xị gặp đâu ngồi đó, Bốn xị cho chó ăn chè.

-         Chó ăn đá gà ăn muối (sỏi): Vùng đất nghèo đói.

-         Chó ba khoanh mới nằm người ba năm mới nói: Nhấn mạnh sự cẩn trọng trong phát ngôn.

-         Chó bốn đeo mèo tam thể: Vật nuôi quý.

-         Chó cái cắn con: Phê phán người mẹ dữ ác.

-         Chó cắn càn: Kẻ xấu liều lĩnh, bất chấp.

-         Chó cắn áo rách: Đã khốn cùng còn rước hoạn nạn.

-         Chó cậy gần (ỷ thế) nhà, gà  cậy gần (ỷ thế) chuồng: Thói cát cứ, cục bộ địa phương.

-         Chó chạy có cờ: Trạng thái sợ hãi, khiếp đảm

-         Chó chạy trước hươu: Nhanh nhẩu đoảng, vô tích sự nhưng ưa khoe mẻ.

-         Chó chê cứt nát: Không ra gì mà cứ làm bộ khó tính, đòi hỏi.

-         Chó chê mèo lắm lông: Hay xoi mói, giỏi phê bình hơn tự kiểm. Chân mình thì lấm bê bê, Lại cầm bó đuốc đi rê chân người.

-         Chó chạy rông- Mèo đàng chó điếm: Kẻ lông bông lang bang, du thủ du thực.

-         Chó chui gầm chạn: (Chạn: chỗ cất đựng thức ăn) Luẩn quẩn bám víu nơi giàu có, chỗ dễ ăn.

-         Chó cùng rứt giậu, Chó càn cắn giậu: Cùng đường sinh bất kể.

-         Chó cứ sủa đường ta ta cứ đi: Lập trường vững, bất chấp dư luận xấu.

-         Chó dại có mùa, người dại quanh năm: Con người tự xem là khôn thực ra còn dại hơn cả chó (tự phê phán).

-         Chó dữ mất láng giềng, Chó dữ mất bạn hiền.

-         Chó Đạo Chích (vua trộm) sủa vua Nghiêu (vua thánh cổ đại Trung Hoa)(Chích khuyển phệ Nghiêu): Trung thành tuyệt đối với chủ, không cần biết đến người khác, bất kể đạo đức phải trái.

-         Chó đâu chó sủa lỗ không, Chẳng thằng ăn trộm cũng ông ăn mày: Không lửa làm sao có khói, có dư luận thì có lí do.

-         Chó đuôi cờ: Chó có đuôi chỏng lên trời (xấu tướng).

-         Chó ghét đứa gặm xương, mèo thương người hay nhử:  Thói đời thường tranh ăn và thích nịnh.

-         Chó già gà non: Rút gọn của câu; Chó thiến già gà thiến non.

-         Chó già giữ xương: Bám víu một chút quyền lợi không chịu nhả.

-         Chó giữ nhà gà nhảy ổ: Ai cũng có chức phận.

-         Chó ỉa bờ giếng không sao, chó ỉa bờ ao người ta cắn cổ: Kẻ phạm khuyết điểm thì bị trừng trị còn kẻ phạm tội lại không hế hấn gì. Phê phán luật pháp bất công.

-         Chó khôn chớ cắn càn: Đối với câu: Lợn cấn ăn cám tốn.

-         Chó khôn tha cứt ra bãi, chó dại tha cứt về nhà: Tống  cái dở cái xấu ra khỏi nhà là thái độ sống khôn và ngược lại.

-         Chó lên bàn thờ- Chó ngồi  bàn độc: Kẻ tiểu nhân đắc chí, hãnh tiến.

-         Chó liền da gà liền xương: Bản năng sinh tồn của các loài này.

-         Chó lọ đuôi không nuôi cũng lớn: Bản năng sống khỏe của loại chó  có mút đuôi màu trắng.

-         Chó ngáp phải ruồi: Bất tài nhưng gặp may.

-         Chó nhai giẻ rách: Chê những người nói dai.

-         Chó săn chim mồi:  Lũ Ưng Khuyển, bọn tay sai a tòng chủ làm bậy.

-         Chó đạp lửa: Trạng thái cuống cuồng hoảng loạn.

-         Chó nghe pháo, Chó chạy có cờ: Khiếp đảm, hồn bất ngụ thể.

-         Chó sủa ma (sủa trăng): Chó tru trong đêm.

-         Chó phản chủ: Kẻ phản bội.

-         Chó tháng bảy: Rậm rật như vào mùa động cỡn.

-         Chó treo mèo đậy: Sự cảnh giác, đề phòng.

-         Chó cán xe, xe cán chó: Chuyện tào lao xịt bụp trên báo.

-         Chó tha đi mèo tha lại: Thứ bỏ đi không ai muốn nhận.

-         Chó tháng ba gà tháng bảy: Tháng giáp hạt, lúc thiếu ăn, chó và gà đều gầy.

-         Chó trộm: (Tích) Mạnh Thường Quân bị giam lỏng ở Tần, trong đám hạ khách có kẻ giả làm chó vào kho vua Tần ăn trộm áo lông chồn để Mạnh Thường Quân tặng cho ái thiếp vua Tần là Ái Cơ nhờ xin cho về Tề.

-         Chó với mèo: Ám chỉ tính tình xung khắc.

… CHÓ…

-         Cãi nhau như chó với mèo:  Mâu thuẫn.

-         Cậu chó: Kẻ dâm đãng.

-         Chỉ chó mắng mèo: Mượn cái này nói cái khác.

-         Chọc (Giỡn) chó chó liếm mặt: Đùa giỡn với kẻ dưới sẽ dễ bị khinh lờn.

-         Chui (Lòn) lỗ chó: Làm việc hèn hạ. Tích truyện: Tể tướng nước Tề là Án Anh đi sứ qua Sở, vua Sở thấy người Án Anh thấp bé muốn làm nhục  bèn sai lính khoét một lỗ  ở cửa thành. Khi Án Anh tới, cửa thành vẫn đóng, quân lính chỉ vào  lỗ bảo chui vào đó mà qua. Án Anh nói đi sứ nước người thì phải đi vào cổng thành còn đi sứ nước chó mới phải chui lỗ chó. Vua Sở  bị vố đau, phải sai lính gấp rút mở cửa thành  đón sứ giả.

-         Con không chê cha mẹ khó, chó không chê chủ nghèo: Đạo lí trung thành, thương yêu và biết ơn cha mẹ.

-         Con mèo xán bể nồi rang, con chó chạy lại thì ăn phải đòn: Quýt làm cam chịu.

-         Đá mèo quèo chó: Thích gây sự.

-         Đánh chó ngó chủ, Đánh chó ngó đằng sau: Tiến công kẻ xấu cũng  phải xem bè lũ của nó.

-         Đánh chó dưới nước: Tiến công kẻ thù ngay cả khi nó ngã ngựa.

-         Đuổi chó mắng mèo, Mắng chó mắng mèo: Nói bóng gió  xiên xỏ.

-         Hàm chó vó ngựa:  Chỗ nguy hiểm.

-         Không chó mượn mèo ăn cứt: Không hợp khả năng, cực chẳng đả mà dùng.

-         Lạc đường nắm đuôi chó lạc ngõ nắm đuôi trâu: Bản năng ghi nhớ nơi ở của các loài này.

-         Lau nhau như chó đau tranh cứt sốt: Lời Xiển Bột  chửi hội đồng làng thời phong  kiến.

-         Lên voi xuống chó: Cảnh thăng trầm trong cuộc đời.

-         Mèo đến thì khó chó đến thì giàu (sang): Dị đoan.

-         Mèo hoang lại gặp chó hoang: Kẻ vô lại tụ bầy.

-         Nước lụt chó lên ngồi bàn thờ: Lũ cơ hội thừa cơ leo lên vũ đài chính trị.

-         Nuôi chó giữ nhà nuôi gà gáy sáng: Đầu tư dù nhỏ cũng đều có mục đích.

-         Run như cầy sấy: Quá sợ hãi.

-         Ráng mỡ gà thì gió ráng máu chó thì mưa:  Một cách dự báo thời tiết theo màu mây.

-         Rau heo cháo chó:  Thức ăn riêng của các loài này.

-         Sống ở dương gian không ăn dồi chó, chết về âm phủ không có mà ăn: Một cách tán món ăn đặc biệt.

-         Tấc ngấc như chó mất dái: Đau đớn hụt hẫng.

-         Thính như chó săn:  Tài nghe ngóng đánh hơi chuyện người khác.

-         Thỏ bị bắt chó săn cũng chết (Thỏ tử cẩu phang, điểu tận cung tàng- Thỏ chết chó bị mổ thịt, chim hết cây cung cất đi): Thủ đoạn dùng người kiểu vắt chanh bỏ vỏ.

-         Trâu không có bắt chó kéo cày = Không chó bắt mèo ăn cứt.

-         Treo đầu dê bán thịt chó: Sự giả trá. “Hai vầng nhật nguyệt chói lòa, đâu dung kẻ treo dê bán chó” (Nguyễn Đình Chiểu).

-         Trên chó dưới chó: Chuyện kể  võ tướng triều Nguyễn là Ông Ích Khiêm mời các quan triều đình ăn tiệc. Thức ăn bày ra, có quan hỏi thịt gì, Ông nhân tiện đó mắng mỉa: Trên chó dưới chó chó hết!

TỪ NGỮ KHÁC LIÊN QUAN TỚI CHÓ

-         Bạch cẩu hắc: Chó trắng đen. Luận điểm triết học của Huệ Thi (triết gia thời Chiến Quốc) đề cao tới mức tuyệt đối tính nhất thể đại đồng, chó trắng có thể sinh ra con là chó đen cho nên nói chó trắng là chó đen. Luận điểm này tương đồng với  các luận điểm: Trứng có lông (vì sẽ nở ra con gà con vịt có lông), Đàn bà có râu (vì có thể đẻ ra con trai, lớn lên có râu).

-         Bạch cẩu hoàng đầu lưng đới ấn (Chó trắng đầu vàng lưng có chấm to):  Chó tốt tướng.

-         Cẩu hợp: Quan  nam nữ như thú vật.

-         Cẩu nô tài: Bọn tay sai, lũ ưng khuyển.

-         Cẩu phi khuyển: Chó không phải là chó. Một trong những luận điểm của biện giả Công Tôn Long thời Chiến Quốc. Phân biệt khái niệm cẩu (chó con khi chưa mọc lông) với khuyển (chó nói chung). Luận lí này khác với luận lí học (logic) hình thức. Theo logic hình thức thì lập luận: Mọi cầu đều là khuyển (đúng), Một số cẩu là khuyển (đúng), Mọi cẩu không phải là khuyển (sai), Một số cẩu không phải là khuyển (sai). Lập luận cẩu phi khuyển là phi logic nếu xét theo logic hình thức.

-         Cảnh khuyển: Chó được luyện để săn tìm thủ phạm.

-         Cờ tây: Cầy tơ (chơi chữ)

-         Đầu làng đánh trống cuối làng phất cờ: Câu đố về hình ảnh con chó.

-         Đi trắng về đen: (Tích) Em của Dương Chu (triết gia thời Chiến Quốc) là Dương Bố, một hôm khi đi chơi thì mặc áo trắng,giữa đường gặp mưa liền mượn chiếc áo đen của người quen mặc về. Con chó nhà thấy lạ xổ ra cắn, Dương Bố vác gậy định phang nhưng Dương Chu cản bảo nếu con chó này khi chú đi thấy nó màu trắng, về thấy nó màu đen thì thế nào. Dương Bố ớ ra. Bản thân mình có những thay đổi, sai biệt nhưng do chủ quan nên không nhận ra, khi người khác phát hiện thì lại hồ đồ phủ nhận.

-         Khuyển mã: Kẻ tôi tớ.

-         Khuyển mã chí tình: Tình của kẻ hầu cận đối với bề trên.

-         Khuyển nho: Trường phái triết học Hi Lạp do Anisthène (học trò Socrate) lập ra khoảng thế  kỉ thứ 5 trước công nguyên. Phái này khinh miệt các lề lối lễ nghi của xã hội và sống lang bạt, thường chế riễu những người qua đường.  Người thời bấy giờ ghét, xem họ như bầy chó và chính họ cũng lấy con chó làm biểu tượng cho mình.

-         Mộc tồn: Cây còn- con cầy (chơi chữ)

-         Nhất  mực nhị vàng tam khoang tứ đốm: Kinh nghiệm thưởng thức độ ngon của thịt chó dựa theo màu lông.

-         Quân khuyển: Lính nuôi và huấn luyện chó.

-         Ra sức khuyển mã: Nỗ lực hầu cận, phục vụ bề trên.

-         Tiểu Khuyển, Đại Khuyển, Lạc Khuyển: Tên gọi các vì sao.

-        Vân cẩu: Mây chó- Có rồi không, hợp đó rồi tan đó, giả tạm. "Lò cừ nung nấu sự đời, Bức tranh vân cẩu vẽ người tang thương" (Cung oán ngâm khúc-Nguyễn Gia Thiều).