TIỂU HÙNG TINH
ảnh internet
Thu- mùa của thi nhân, các nhà thơ xưa nay đều lấy thu làm cảm hứng sáng tác. Cuộc sống hiện đại hối hả thiếu vắng thiên nhiên làm cho con người ngày càng xa lạ với cảnh tình thu, còn mấy ai thơ thẩn buổi chiều thu, còn ai ngồi ngắm bóng trăng thu, thả hồn trên dòng sông thu... Tình thu cảnh thu hiện thực biết tìm đâu, đành tìm đến văn chương.
Từ vào thu đến nay- Gió thu hiu hắt- Sương thu lạnh- Trăng thu bạch- Khói thu xây thành, Lá thu rơi rụng đầu ghềnh- Sông thu đưa tiễn bao ngành biệt li…(1) Cảm thu- Tiễn thu, bài thơ tiêu biểu đã mở ra cảnh thu mơ màng tình thu não nề, một mùa thu cổ điển hiện thực vừa huyền ảo.
Thần bút cao tay, chỉ
một chút phác họa là tạo được cả một cảnh trời nước mênh mang vô tận
của mùa thu: Lạc hà dữ cô lộ
(vụ) tề phi- Thu thủy cộng trường thiên
nhất sắc (Ráng chiều với cánh cò lẻ
loi cùng bay- Sông thu trời thu hòa chung
một sắc) (2), nắm một chi tiết lá
rụng, một tích tắc giao chuyển mà tạo được câu thơ xuất thần gợi cả một trời thu: Ngô đồng
nhất diệp lạc- Thiên hạ cộng tri thu (Một lá ngô
đồng rụng, Thiên hạ biết
mùa thu). Mới hay, ảo diệu ngôn từ.
Thu điểm nhịp thời gian, Giếng vàng đã rụng một vài lá ngô (3) như một dấu hiệu báo mùa, chớm thu, đến Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san (3), Trận gió thu phong rụng lá vàng (4), Vàng rơi vàng rơi thu mênh mông (5) thì mùa thu đã tràn ngập không gian, tới Lá ngô đồng lúc mạt thu (6) thì trời đất đã chuyển qua đông. Thu đến thu đi như quy luật vận hành tự nhiên của đất trời nhưng để lại bao nhiêu thao thức, bao nhiêu xúc cảm cuộc đời.
Thu lắm sắc màu, Trời thu xanh ngắt mấy từng cao (7) cùng bao màu nước, màu mây, màu khói nhạt, màu biếc chen hồng, cành biếc đã chen lá vàng và nhất là màu nắng: Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng (3). Màu nắng không chỉ phủ khắp một vùng mênh mông mà còn lóe sáng giữa trời thu trên đôi cánh mỏng: Chớp đôi cánh trắng- Cò về nghiêng nắng vàng thu (9)…
Thu- mùa của trăng, trăng lan tỏa không gian, hòa nhập cùng vạn vật tạo thành bức tranh sinh động: Gương thu chênh chếch dòm song, vàng gieo ánh nước trăng lồng bóng mây (3). Đẹp như hoa, sáng như trăng, vẻ sáng vẻ đẹp đan quyện vào nhau thêu dệt nguyệt hoa để cùng tỏa sắc thu: Hoa dãi nguyệt nguyệt in một tấm, Nguyệt lồng hoa hoa thắm từng bông, Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng trùng (10)… Trăng thu đến với người nhẹ nhàng tự nhiên, Song thưa để mặc bóng trăng vào (7), người và trăng như trôi lạc vào sông nước mùa thu mênh mang: Thuyền nổi dòng thu có nguyệt đưa (11)…
Không những nắm bắt hình ảnh, thi nhân còn lắng nghe âm vang mùa thu: Em không nghe mùa thu- Dưới trăng mờ thổn thức- Em không nghe rạo rực- Hình ảnh kẻ chinh phu- Trong lòng người cô phụ. Em không nghe rừng thu- Lá thu kêu xào xạc- Con nai vàng ngơ ngác- Đạp trên lá vàng khô (12). Phải hết sức tinh tế mới có thể nhận biết những âm vang vật lí xạc xào trong rừng thu tĩnh mịch, ở đây, hơn thế nữa, tác giả còn muốn lắng nghe những thanh âm “tâm lí” siêu việt, không thể cảm nhận mà phải liên tưởng, chiêm nghiệm đó là tiếng thổn thức của mùa thu, tiếng lòng rạo rực của người cô phụ, âm vang tâm trạng vượt ra ngoài cung bậc thanh âm và đó là tiếng thu.
Thu vàng, Vèo trông lá rụng đầy sân (1), lá vàng rụng là nét điển hình nhất chi phối cảnh tình mùa thu, tạo liên tưởng về sự chia li, xa vắng, mất mát, thê lương. Cảnh thu buồn, tình thu xót xa, nỗi buồn trùm phủ cả không gian vạn vật: Cầu Thệ thủy ngồi trơ cổ độ- Quán Thu phong đứng rủ tà huy- Phong trần đến cả sơn khê- tang thương đến cả hoa kia cỏ này (13). Thu- mùa của thi sĩ, thi nhân thường mượn mùa thu để diễn tả tâm trạng buồn đau: Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang- Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng- Đây mùa thu tới mùa thu tới- Với áo mơ phai dệt lá vàng (14)…
Khung cảnh, cỏ cây ủ dột như cùng tâm trạng, chia sẻ đau thương với con người. Trong Hai sắc hoa ti gôn (15), một tiếng thu nhưng diễn biết bao nhiêu tâm trạng, biết bao nhiêu cung bậc tình cảm xót xa: Mỗi mùa thu trước mỗi hoàng hôn- Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn. Chiều tàn, hoa rụng, cảnh thu buồn nhưng chưa chạm được cõi lòng vì người đang có tình yêu- Tôi chờ người đến với yêu thương. Và rồi, cô gái đi lấy chồng, và cũng Từ ấy thu rồi thu lại thu- Lòng tôi còn giá đến bao giờ. Điệp từ thu như hết lớp sóng này sang lớp sóng khác theo tháng năm dồn tới dằn vặt, khắc khoải, cọ xát vào nỗi đớn đau. Đau nhưng vẫn phải sống, vẫn phải đi bên cạnh cuộc đời, bên cạnh người chồng mình không yêu và cũng chẳng yêu mình như một hình phạt trớ trêu tàn khốc và dai dẳng của định mệnh: Và từng thu chết từng thu chết- Vẫn giấu trong tim bóng một người. Nếu trên, thu như những lớp sóng dồn tới thì ở đây như sóng ập hủy diệt, thời gian tàn lụi, rã rời tột độ, tuyệt vọng cùng cực, điểm sáng tình yêu tưởng bị tắt lịm nhưng không, vẫn lưu giữ, vẫn cháy trong tận cùng sâu thẳm. Thu chết nhưng cơn đau chưa dứt: Tôi sợ chiều thu phớt nắng mờ- Chiều thu hoa đỏ rụng, chiều thu… Thu trở thành nỗi ám ảnh khôn rời, khổ lụy thiên thu của một tình yêu tan vỡ.
Mùa thu trong thi văn cũ thường kín đáo, lấy cảnh diễn tình, tình dựa vào cảnh để thể hiện, tâm trạng có chừng mực, đậm nét cổ điển. Hãy đến với Mùa thu Paris để có thêm một phong vị lạ trong tình yêu và các cung bậc nỗi nhớ:
… Mùa thu đêm mưa- Phố cũ hè xưa- Công trường lá đổ- Ngóng em kiên khổ phút giờ
Mùa thu âm thầm- Bên vườn Lục-Xâm - Ngồi quen ghế đá - Không em buốt giá từ tâm
Mùa thu nơi đâu?- Người em mắt nâu -Tóc vàng sợi nhỏ- Mong em chín đỏ trái sầu… (16)
------------------------------------------------------
Chú thích trích dẫn
(1) Thơ Tản Đà (2) Vương Bột, Đằng vương các tự (3) Truyện Kiều, Nguyễn Du (4) Cảm thu Tiễn thu, Tản Đà (5) Thơ Bích Khê (6) Ngôn chí 2, Nguyễn Trãi (8) Thu vịnh, Nguyễn Khuyến (9) Cánh đồng tuổi thơ trong Trường ca Mạ ơi… của Bút Nguyên Tử (10) Chinh phụ ngâm khúc (11) Tự thán 20, Nguyễn Trãi) (12) Tiếng thu, Lưu Trọng Lư (13) Cung oán ngâm khúc, Nguyễn Gia Thiều (14) Đây mùa thu tới, Xuân Diệu (15) hai sắc hoa ti gôn, TTKh (16) Mùa thu Paris, Cung Trầm Tưởng
27-8-25
9-25, Alex Tran- Hay qua' ❤👍
Trả lờiXóa